(hoek) van de bewoners van hooggelegen grond in of aan het water (balga) (10).
Naar de precieze betekenis kunnen we dus enkel gissen. Wat er ook van zij, bij om het even welke uitleg is er sprake van « gelegen aan of bij water ». Daar de Lieve slechts werd gegraven in het midden van de dertiende eeuw moet er daarvóiór beslist reeds een rivier of waterloop geweest zijn op deze wijk.
De polders beginnen een viertal kilometer ten noorden van het grondgebied van Adegem (11). De zee-Scheldemonding reikte dus omstreeks de tiende eeuw tot daar. De tekst « in pago Rodaninse prope fluvium maris in loco qui vocatur Hattingim », waarin sprake is van de Marerivier slaat waarschijnlijk op de rivier, die bij Balgerhoeke lag. Die rivier (of kreek) liep in Adegem en nabij Aardenburg en nam in de omgeving van Oostburg contact met de zee. De reeds geciteerde vraagsteller vroeg zich dan ook terecht af: « ne serait-il pas permis de se demander s'il n'a pas remplacé (= de Lieve) une voie navigable plus ancienne mettant Gand en communication directe avec le Zwyn ? » (12).
Weliswaar wat ver gezocht, maar toch weer een aanwijzing voor een vroeger bestaande rivier.
Tenslotte troffen we bij Luk Stockman aan dat de grens tussen de keure van Eeklo en het Ambachtelijk Maldegem hier inderdaad gevormd werd door een gracht, de Molengracht namelijk die in de richting van de Boterhoek stroomde, dit dus voor het graven van de Lieve (13).
MALECOTE
Na deze gegevens over Balgerhoeke stappen we over naar Malecote. Stelt de naam Balgerhoek ons voor raadsels, het toponiem Malecote laat zich eveneens moeilijk verklaren en de interpretaties ervan zijn dan ook legio. Het toponiem komt reeds voor in 1350: « ene hofstede gheheten maelcote » (14).
Aan de naam zouden volgende betekenissen kunnen worden gegeven:
1. Een verklaring van Malecote is niet met zekerheid aan te duiden.
Wel moet aangenomen worden dat het tweede lid « cote » voor een eerder pejoratieve uitleg vatbaar is en moet gezien worden in de betekenis van armtierige gebouwen, wat uiteraard op een vroege toestand slaat. Een betekenis die overigens nog versterkt wordt door het gebruik van het eerste lid « male » dat, in middel-nederlands, dwaas betekent. Duidelijk staat men hier dus voor een omschrijving van een hoeve die een eerder merkwaardig of buitengewoon uitzicht had (15). Volgens deze interpretatie zou de naam dus alles te maken hebben met de gebouwen, die op Malecote stonden.
2. Male, in de betekenis van dwaas, slecht, treffen we vaker aan in toponiemen:
Malmaison Frankrijk)
Mallieu (Luik)
Maltrau (Oude Doornikse plaatsnaam)
Male is dan afkomstig van het Romaans « malus »: slecht, nietig, ongeschikt, lelijk. Opvallend is, wanneer « male » die betekenis heeft, ook het tweede woord praktisch steeds een Romaanse oorsprong heeft. (zie hogergenoemde voorbeelden). Dit is echter niet het geval voor Malecote, waar het tweede lid van Germaanse oorsprong is, nl. « kota », wat inderdaad een nogal armoedig boerderijtje of hut betekent. De uitleg, gegeven onder nr. 1 kan ons dan ook maar matig bevredigen (16).
M. Gysseling schrijft: « Al deze plaatsen (t.t.z. met maal, male) zijn of liggen naast depressies ; men verwarre dit malhô niet met het Germaanse mathla: (middellatijn mallum) = volksvergadering. » (17).
Dat Malecote van het Germaans « mathla + kota » = volksvergadering + boerderijtje zou komen wordt wel ondermijnd door de tegenstelling tussen de twee bestanddelen: een klein boerderijtje is nu niet direct de plaats waar volksvergaderingen en rechtszittingen worden gehouden. Alhoewel, in dit boerderijtje gebeurden toch belangrijke dingen !
3. De meest plausibele uitleg is dat het toponiem van het Germaanse « malhô + kota » komt: depressie + boerderij. Deze betekenis wordt gesteund door de plaatselijke bodemgesteldheid. Wij hebben hier ongetwijfeld te doen met een boerenwoning in een laaggelegen gebied.
LENEN TE BALGERHOEKE
De Burg van Brugge bezat op Balgerhoeke drie lenen waarvan we hier de clenornbrementen (een denombrement is een akte waarin een korte beschrijving van het leen wordt gegeven alsmede een opsomming van de rechten en plichten die bij dit leen hoorden) laten volgen (18) :