Reeëls vuer gemakkelijk en goed in 't Oigems te schrijven

... volgens Maria De Baets, scholmeesteresse in Oigem in 't joir 1931.

Korte klijnkers

  • OI = lijk in "Oigem", "moir", "woire", "ge goit"...
  • AU = lijk in "au huis" "aune velo", "da's tauë", "achter d'hauë"...
  • IJ = lijk in "mijne", "zijne", "in 't IJls", "schrijven", "krijen", "toe Mijntjes"...
  • EI = lijk in "nen eierkoeke", "toe Meierkes", "ik zeie 't au toch?"
    ! moir uek in ! : "bei(!) mei(!) thuis"...

Vuers van de reste is't nie moeëlijk : ge schrijve't lijk daaë 't zegt !

Laaë klijnkers

Niet da gemakkelijker is of de laaë klijnkers : hoe laaër daaë z'uitspreekt, hoe meer ledders daaë moe zedden ! Vuerbeelden:

  • "d'Aaë Boinne", "ee eettejei doir toch uek nog gebaaën?", "dedie hen een gruet huisaaën"...

Let op : de "oa" en de "ao" bestoin nie in 't Oigems
(wél in Deinze, Nevele en aggintere !)

Veel Oigemse mensen peizen (omdan z'oois ne keer een boekske van Cyriel Buysse gelezen hen) dat die "oa" van Buysse 't zelfste is of d'Oigemse "au",
moir dat is geen woir : da goit hem over ne guelen andere klank.
't Is allichte doirmee dan de meeste Oigemnoirs der zoeveel moeite mee hen,
want ze sloin de oa en de ao nogal dikkels ne keer deur mallekoir !
In 't kort tuebbegevat :

  • De "oa" is van uit de kanten van Deinze, nie van bei ons :
    in Oigem schrijven me OI !
  • De "ao" zoet der messchien nog wel deure keunen (in de ploitse van "au") ... moir ja, begint doir ne keer an hé: z'hen 't er 't nui al zoe moeëlijk meei !
 Marie De Baets

Verbuigijen

  • "als" : ok, oo/osge, ottee, omme, ooguldere/osgeguldere, onzezuldere
  • "ja" affirmatief : jauk(kedoen), jaug(gedoet), joij(jedoet)/jois(zedoet), jaum(medoen), jaug(gedoet), jois(zedoen)
  • "ja" negatief (*) : jaukendoen, jaugendoet, joijendoet/joiszendoet, jaumendoen, jaugendoet, joiszendoen
    (*) de negatieve "ja" is osge "ja" gebruikt vuer "nieë" te zeien !
  • "nee" : neek(kendoen), neeg(gendoet), neej(jendoet)/nees(zendoet), neem(mendoen), neeg(gendoet), nees(zendoen)

Vuernaumworden

Eeste, tweede en derde persuen meervoud van d'Oigemse vuernaumworden (en da komt van uerspronk uit 't Middelnederlands hé) !

Persuenlijke vuernaumworden :

  • Wulder (van MNL: "Wijlieden ~ Wijlieder"), NL= wij
  • Gulder (van MNL: "Ghijlieden ~ Ghijlieder"), NL= gij / u / jullie
  • Zulder (van MNL: "Zijlieden ~ Zijlieder"), NL = zij
    ! moir uek soms ! :
    Hulder ( = afziend vuerwirp of achter een vuernzetsele, van MNL: "Hunlieden ~ Hemlieden"), NL = hen

Beziddelijke vuernaumworden :

  • Ons ( = 't zelfste of in 't Ollans)
  • Ulder (van MNL "Ulieders" = genitief van "Ulieden"), NL = uw / jullie
  • Hulder (van MNL "Hunlieders" = genitief van "Hunlieden ~ Hemlieden"), NL = hun

Voilà - nui keuë aaëlijk toch wel niemmer missen tussen "Ulder" en "Hulder" hé - allé ja, in 't Oigems teminste !

Vuernzetsels vuer ploitsen

  • AN Colloirs, AN Beirloirs, AN den Buembos, AN Baggroekke...
  • ACHTER de Stoizestroide, ACHTER de Gruede Boinne, ACHTER d'Aaë Boinne, ACHTER de Roedde...
  • IN 't Durp, IN de Meulestroidde, IN d'Helle, IN 't Nulleke...
  • OP Rauverschuet, OP den Aaë Meulne, OP den Hoeke, OP de Krapuit...

Let vueral uek op daaë nie te passe en ten onpasse "om" en "bei" gebruikt :

  • 't is nie "om spekken goin" moir ACHTER spekken goin!
  • 't is nie "bei..." moir TOE Geenebirgens, TOE Boelzens, TOE Boitskes, TOE Vlieërs, TOE Kezels...
  • 't is nie "om commissies goin" moir OP commissie goin ACHTER vlees TOE Mon Loens!

Vuerbeelden van teksten in 't schuen Oigems

anvelobbe

Eeffer Leine De Kesele
voorzitstere van de viezevieka
en van de kirkekuis,
gedekereerd mee de madoilde
van eervol ontslag,
Sciatica-laan,
Vereeckegemdorp

Leine...

Leine,
'k krije doir suste een antwoordeke
van eeiffer Marja - 'k Goin tau ne
keer meezennen - ge zat allichte ook
op de lachspieren gepakt zijn.
Mee ten beste wille van de wireld
kost tek mej nie inaan van schreemen,
eja is da nie triestig dan ?
't Is best da dedie van Keijsers noon
beetje kompas eet mee ons - azoin
goee sloore - in tons nog zukken
dein moeten teen komen. Dat 't nie
woire dak schauw zijn van doot
te goin, moir kzoen verzekersd
een ertziekte krijn. Hoe ist mee
au zeelm ? Zit ee nog goe
vaste ? Nie te veele blitten, zille,
wan ee zoe keunen los weeken.
't Spijt mej dannek nie meer tejd
en om mijn lijkredens voort
te schrijven - mijn jons zitten
nogal koest, moir ne mensch
meug ze toniet te verre betraan.
Allij, dat is tons toe pernoisten.
Mee mej goit nogal goed en
kobbe van au 't zelfste.
Marja

VERANTWORDIJE

Hélène De Kesel en Maria De Baets waren omstreeks 1931 allebei "zegslieden" voor de Adegemse versie van de vragenlijst die gebruikt werd voor het samenstellen van de "Dialect-Atlas van Noord-Oost-Vlaanderen en Zeeuwsch-Vlaanderen", het derde deel van de Reeks Nederlandse Dialectatlassen (RND) o.l.v. E. Blancquaert en W. Pée van de Gentse Universiteit.

Voor de RND, een zeer grootschalige enquête, werden 141 nederlandse zinnetjes in het dialect vertaald in 1.956 plaatsen in het Nederlandse en Friese taalgebied. Het project duurde meer dan een halve eeuw. Alle zinnetjes werden mondeling opgevraagd en fonetisch genoteerd door een taalkundige. De RND diende als basis voor honderden studies...

Bekijk hier de 141 zinnetjes van de RND-vragenlijst, ingesproken
in 't Oigems door Hélène De Kesel en Maria De Baets in 1931 !

 

Home
Home